maandag 5 mei 2008

5 mei: weer terug in Nederland...

Weer terug in Nederland...
Geert Jurrie, Paulien en Bettina haalden me donderdagochtend heeeel vroeg van het vliegveld: zo leuk om ze weer te zien en te spreken! Het is leuk om wat te vertellen. Al komen de verhalen in flarden, want ik weet niet zo goed waar ik moet beginnen.
Tegelijk is het ook wel gek om weer thuis te zijn: dat ik ineens weer alleen over straat mag, dat alles zo geordend en georganiseerd is. Alsof ik nu even hier ben en zo meteen weer aan het werk ga in Liberia: ik had nog wel wat langer willen blijven. Gelukkig schijnt de zon...
Het was ook heel gek om weg te gaan; vertalers en collega’s die je bedanken. Raar om me te realiseren dat ik de meeste mensen nooit meer zie. De laatste dagen stonden in het teken van afscheid nemen: m’n laatste shift gewerkt, van m’n laatste zonsondergang genoten, m’n laatste taxi genomen.
De laatste dagen waren erg internationaal en gevarieerd. Ik heb vorig weekend en maandag en dinsdag gewerkt en ik had patiënten uit Zimbabwe, uit Guinee en uit Sierra Leone. Van 5 maanden oud tot 70 jaar.
Peter (16 maanden, gespleten lip) is dinsdag met z’n moeder weer naar Sierra Leone vertrokken. Alle uitleg gegeven: hoe maak je schoon water en wat zijn de tekenen van infectie? En nu maar hopen dat ze alles begrepen heeft:-). Ze kan het me in ieder geval goed vertellen: “First wash your han’. Then boil 1 bowl of wate’ for 10 minutes. Pu’1 teaspoo’ of sal’ in it. Cove’ it and when i’s col’, you use it.”

Bij Blessing (het meisje met Noma) moet het verband van haar been één keer per dag verwisseld worden: drama... Nog voordat je haar aanraakt, schreeuwt ze het al uit. Het gevolg is dat iedereen zich ermee gaat bemoeien: haar aunt, de caregivers aan de overkant, de patiënt die naast haar ligt. De een praat nog harder dan de ander, waardoor het dramatisch gehalte toeneemt... Gelukkig is het de laatste dagen wat beter gegaan.

Ik dacht dat Blessing een enorm volume had. Maar vorige week zondag werd Kadiatu opgenomen: een meisje met een gespleten verhemelte. Toevallig had ze de week ervoor ook haar duim tussen de deur had gekregen. Haar nagel was eraf en dat is best pijnlijk. Er zat sinds een dag of 5 een gaasje op de wond en die zat dus behoorlijk vast. We mochten niet aan haar duim komen en dat is best lastig als je het gaasje moet verwijderen... Eerst geweekt, maar daarna toch wat moeten trekken. Gillen!! Echt ongelooflijk. Volgens mij ben ik een paar hoge tonen in m’n gehoor kwijt... :-)

Maar goed, wel heel erg genoten van m’n laatste werkdagen. Naast werken heb ik ook nog JFK-hospital bezocht voor een ‘tour’, alvast Koninginnedag gevierd met de Nederlanders, m’n tas ingepakt en een exitgesprek met m’n departmenthead gehad. Langs de bank, de purser, de post, de bibliotheek, de IS en de receptie geweest om allerlei dingen af te ronden en handtekeningen te verzamelen. Nog een afscheidsetentje en een rondleiding door de machinekamer. Kortom, het waren hele volle dagen.
Woensdag ben ik naar het vliegveld gebracht; chaotisch inchecken en maar hopen dat je koffer ook in goede vliegtuig komt. In de stromende regen met een bus naar het vliegtuig gereden en ingestapt. Het is stil in het vliegtuig en ik realiseer me ineens dat ik echt vertrek... En nu dus weer terug. Ik heb een bijzondere tijd gehad, ik kijk met plezier terug en laat af en toe een traan, want ik mis het ook wel...

vrijdag 25 april 2008

26 april: This is Africa!

M'n laatste weekje en naast het werken heb ik zoveel andere dingen, dat ik nauwelijks tijd heb om iets op m'n blog te schrijven...
Vorige week zondag zijn we bij een vertaalster geweest, Doris. Half tien staan we klaar; zij heeft een taxi voor ons geregeld. Het wordt kwart voor tien, tien uur, maar nog geen taxi. En natuurlijk hebben we haar telefoonnummer niet. Na een half uur bel ik de ward en via een vertaalster die op de ward werkt en die weer iemand kent die bij Doris in de buurt woont, krijgen we het nummer. 'Don't worry, the taxi is on its way.' Een uur later zijn we op weg naar Paynesville. We gaan eerst naar haar kerk: veel muziek en zingen, want er is een speciale dag voor the musicdepartment. Als dank krijgt iedereen snoepjes opgespeld :-) Al met al neemt het best wat tijd in beslag en na een uur of 3 gaan we naar het huis van Doris en Jacob en hun kinderen. Ze is al om 5.00 opgestaan om eten voor ons klaar te maken! De keuken ziet er ook wat anders uit als bij ons. Er is geen stromend water en elektriciteit en er wordt op een soort barbecue gekookt.
Doris in de keuken
Ze heeft fufu met fishsoup voor ons gemaakt met bitterball en pepper. Wij kunnen gelijk aanschuiven, zij eten later... Tot onze grote hilariteit heeft ze handsanitizer voor ons (op het schip gebruikt iedereen voor de maaltijd namelijk handsanitizer). Daarna opscheppen, het ruikt 'anders'. Hoeveel schep je op en hoe eet je fufu?
Fufu met fishsoup
Fufu is van cassave gemaakt en na een gistingsproces, uitlekken, weer in water oplossen en koken is het klaar om te eten. Het ruikt een beetje zurig en naar zweetvoeten. Het heeft een kauwgomachtige structuur en smaakt eigenlijk nergens naar. Je eet het met je handen en je haalt het door de soep en de groente. Kortom, niet mijn favoriet. Gelukkig is er ook gebakken banaan...
Daarna is het onze beurt om fufu te maken. Omdat de keuken wat te klein is voor 8 man, verhuizen we naar buiten. Er wordt wat vuur gemaakt en we krijgen onze eerste Afrikaanse kookles.
Zeven
Inkoken en roeren
Handen wassen
Erg leuk om mee te maken. En ook Doris en Zoe (een andere vertaler die in de buurt woont) hebben er veel plezier in. Ik heb trouwens gehoord dat onze fufu goed heeft gesmaakt...
Na het weekend heb ik drie dagen gewerkt en donderdag en vrijdag was ik vrij. De plannen die rond mijn verjaardag niet door konden gaan, hadden we verschoven naar deze twee dagen. Donderdag zijn we naar Jovillage geweest en daarna zijn Dominique en ik bij Anneke en Mambu blijven slapen (een Nederlandse vrouw die met een Liberiaan is getrouwd). Even weg van het schip en het was heerlijk!
Jovillage is gesticht door de grootvader van Mambu en het ligt echt in de bush. Echt lekker dat we een goede 4WD meehebben: er zijn soms behoorlijke plassen en diepe kuilen.
Rubberbomen onderweg
In Jovillage worden we door de familie begroet en krijgen we een rondleiding door het dorp. Hoe ziet zo'n huis er nou eigenlijk uit? Wat is cassave? Hoe groeit ananas? Ook wordt uitgelegd hoe ze palmolie maken, hoe de cassave verwerkt wordt en hoe de dakbedekking van palmbladeren wordt gemaakt.
Cassave
Verwerking van cassave
Pepper
Erg interessant om te zien hoe mensen hier leven. Zo anders...
Er wordt eten voor ons klaar gemaakt en daarna vertrekken we weer naar Monrovia en worden Dominique en ik bij Anneke en Mambu afgezet. Ze wonen op 5 minuten lopen van het strand...
's Ochtends heeft Anneke ons nog ingelicht over de vele roofovervallen die er 's nachts zijn en die ook wel toenemen (m.n. in de stad), omdat het met de economie niet goed gaat. Voor en achter de compound waar ze wonen, zijn er 's nachts bewakers. Ze wil gewoon dat we op de hoogte van de situatie zijn; niet om ons bang te maken maar wel dat we ons realiseren dat het echt anders is dan in Nederland. Daar schrik je dan toch wel even van, de realiteit komt dan wel dichtbij. Gek is dat: ergens weet je het wel, maar op het schip zit je toch erg veilig. Als ze vertelt dat ze het haar moeder ook niet zou ontraden om nu bij hen te komen logeren, vinden we het allebei wel verantwoord om te gaan.
Ik heb er absoluut geen spijt van. 's Nachts wel iets minder geslapen, maar dat kwam vanwege alle andere geluiden. Er wordt regelmatig op de muren van een huis geslagen om te laten merken dat er bewaking rondloopt. Het is ook warm, 30 graden. Maar met een ventilator is het goed te doen. Doordat een put droog staat, is er geen stromend water. This is Africa. Douchen met een kopje. Het lijkt bijna kamperen :-)
Heerlijk een boek gelezen, daar ben ik de laatste weken nauwelijks aan toe gekomen. En daarnaast heel veel met Anneke gekletst; ze woont hier al een aantal jaar en weet erg veel over het land, de cultuur, de gewoontes. Daarvoor heeft ze voor allerlei NGO's gewerkt en het is erg interessant om te horen wat ze allemaal gedaan heeft en wat ze heeft meegemaakt.

Eitje bakken...
Na een heerlijk ontbijtje met gebakken eieren gaan we naar het strand. De zee is erg woest en er zijn krachtige stromingen, dus zwemmen is wat te gevaarlijk. Maar dan nog is het heerlijk om een beetje af te koelen, te lezen en te genieten van de wind en de branding die nooit ophoudt.
Daarna nog een Afrikaanse maaltijd gegeten: rijst met palmbuttersoup en 'kissmeat' (soort slakken), krab, vis en natuurlijk flink peper. Daarna is het alweer tijd om weg te gaan: ik had nog wel wat langer willen blijven...
We gaan met de taxi naar Golden Beach Restaurant waar we een etentje hebben: een van de Nederlanders gaat weg. Het is gezellig en het is heerlijk om op het strand te eten.
En dan nu de laatste 'loodjes': nog drie dagen werken...

donderdag 17 april 2008

17april: Noma en nog wat...

Net drie nachtdiensten achter de rug; toch wel bijzonder hoor, dat je met mensen uit verschillende landen en verschillende ziekenhuizen samenwerkt. En het werkt ook nog...:-)
En dan de patienten: ze liggen allemaal met de dekens over hun hoofd. En her en der liggen 'caregivers' bij hun kind in bed of onder het bed of tussen de bedden in. Een grappig gezicht, al is het wel eens lastig om bij een patient te komen...

Ik heb me niet verveeld: er zijn op dit moment weer een paar patienten met Ludwig’s Angina, en die hebben best wel wat zorg nodig. Een van die patienten had problemen met de ademhaling door zwelling van de tong en de mondbodem en die heeft afgelopen weekend een tracheostoma gekregen (een opening van de hals naar de luchtpijp). Het is voor hem (tijdelijk) niet mogelijk om te praten.
Er zijn hier veel mensen analfabeet, dus op het 'informed consent' (handtekening dat je een operatie wilt ondergaan) zie je vaak vingerafdrukken. Gelukkig kan deze patient wel schrijven, al is het spreektaal:-) en dat maakt de communicatie een stuk gemakkelijker.

De laatste nacht hadden alle 'Ludwigjes' veel pijn en toename van de zwelling. 'I fee' pai', it's hutti' me.' Ik heb aardig wat pillen gestrooid. Ik heb begrepen dat ze vandaag nog een keer geopereerd zijn om de abcessen nog wat meer te draineren.

Ik had ook een ‘verse’ operatiepatient. Bij hem is de larynx weggehaald, omdat hij een tumor had die de luchtpijp bijna helemaal dichtduwde. Best benauwd! Het ademhalen is voor hem een stuk gemakkelijker geworden: in z'n hals is een opening gemaakt naar z'n longen. Dat betekent dat hij nooit meer zal kunnen praten, maar als je moet kiezen tussen stikken en een kans om te leven...

En dan ligt de albinomeneer nog steeds op de afdeling: hij heeft een skingraft gehad. Dat wil zeggen dat ze een stuk huid van z’n bovenbeen naar z’n schouder/ nek hebben verplaatst. De wond op z’n been ziet er nu helaas wat minder goed uit. Het begon tijdens de nacht zwart vocht te lekken en het stinkt behoorlijk.

Verder zijn er nog 2 patienten uit een Franstalig Afrikaans land, zij hebben een bottransplantatie gehad van de heup naar de kaak. Ik was verbaasd dat er nog zoveel Franse woorden naar boven kwamen (heb ik vorig jaar toch nog wat opgepikt:-)). Toch prettig als je kunt communiceren met je patienten...

En zoals ik eerder al schreef, was afgelopen week ook mijn eerste kennismaking met Noma. Blessing is net 9 jaar geworden. In februari 2008 is ze gevallen en kreeg ze een wond op haar been en haar arm. Dit genas niet goed en haar bot raakte ontstoken. Door een slechte voedingstoestand en de infectie, kreeg ze ook problemen in haar mond. En nu mist ze haar onder- en bovenlip; ook haar neus is aangetast. Het weefsel wordt als het ware weggegeten. Dit heet Noma en het komt alleen in het gezicht voor; in de westerse wereld kom je het niet tegen.

Blessing is een vrolijk meisje en ik denk niet dat ze weet hoe ze er nu uit ziet: haar moeder wil niet dat ze in de spiegel kijkt... Op de wond op haar been hebben ze een stuk huid getransplanteerd en in haar hals wordt nu extra huid ‘gekweekt’ om straks te kunnen gebruiken om haar lippen te reconstrueren. Alles bij elkaar zal het wel een aantal maanden en een aantal operaties duren.

En nu heb ik ook gezien waarom je lippen nodig hebt. Probeer maar eens te drinken en te eten zonder lippen: met slikken loopt een deel weer uit je mond. En probeer eens te communiceren: 'Aunti Martine, I nee' heehee.'

'Sorry, I don't understand. What do you need?'

'I sa-ay, I nee' heehee.'

Het kost even tijd, maar dan begrijp ik dat ze 'peepee' bedoeld...:-)

Vandaag tot ongeveer 12 uur geslapen: 's middags hebben we afgesproken met Emanuel om een paar uur in Mawah clinic met hem mee te lopen, dezelfde privekliniek die we een paar weken geleden (29 maart) hebben bezocht. We worden aan het werk gezet en het is erg leuk om een beetje zicht te krijgen op hun manier van werken. Veel vragen :-) We zitten in het kantoortje, waar blijkbaar ook patienten behandeld worden. Er komt een oudere man binnen en ik krijg handschoenen, aan ampul met medicatie en wat fysiologisch zout. De ampul van 10 ml. moet ik verdunnen en in 1 uur toedienen. Ik fungeer als spuitenpomp... :-)

Er komt nog een patient voor een injectie in de bil (dat gaat netjes achter een gordijn) en een poliklinische patient die iedere dag terugkomt voor antibiotica per infuus. Er wordt geen venflon ingebracht (is waarschijnlijk wat duurder of schaarser), maar een 'gewone' naald. Een half uur de hand stil houden en de antibiotica laten inlopen en dan gaat ze weer naar huis. Het is allemaal net een beetje anders...

Halverwege gaat het licht uit: de generator staat op bepaalde uren aan en om 15.30 schakelt-ie uit.

Ik vind het jammer dat we maar 2 uur de tijd hebben. 'Komen jullie zaterdag terug?' Ik geloof dat de nurses en docters het ook leuk vinden dat we er zijn. Maar voor zaterdag heb ik al wat andere plannen. En ook mijn laatste twee weken zijn aardig gevuld, dus ik denk niet dat ik de mogelijkheid heb om nog een keer mee te werken, helaas.....

vrijdag 11 april 2008

11 april: jarig!

M'n verjaardag verliep uiteindelijk een beetje anders, dan ik in eerste instantie had gedacht... Door noodweer (vooral in een ander deel van Monrovia), werden onze plannen gecanceld. Het water kwam echt met bakken uit de hemel, werkelijk enorme plassen water, en het weerlichtte flink. Grappig om te zien dat kinderen zich onder een straal water van een dak aan het 'douchen' waren. Dikke pret!
Ik had me er erg op verheugd om even weg te zijn en ergens anders te overnachten. Dus het was wel even teleurstellend. Maar ondanks dat heb ik een erg leuke verjaardag gehad! M'n deur was versierd en ik kreeg van verschillende mensen kaarten en briefjes. Ook van Doris, een van de vertalers. Erg attent! Bij deze wil ik jullie ook bedanken voor alle mailtjes, ecards en berichtjes op m'n blog!!!

De plannen dus gewijzigd en op de fiets naar CeCeBeach gegaan. Sinds afgelopen maandag ben ik lid van het 'bikeprogram' en dan mag je gebruik maken van de fietsen. En zo zat ik samen met Dominique rond een uur of 9 op de fiets. Echt heeeeerlijk! Je kunt vertrekken wanneer je wilt, je kunt stoppen wanneer je wilt: vrijheid!

Onderweg is er van alles te zien en er wordt regelmatig 'mercyship, mercyships' geroepen. Je moet ogen voor en achter hebben, want auto's en mensen komen van alle kanten. De remmen doen het wel, maar de remweg is wel wat lang... Bij de Dualamarket is het echt altijd druk, een hoop getoeter. Wel een uitdaging om hier te fietsen!
De laatste 20 minuten gaan over een rode zandweg, heerlijk rustig. Dan lijkt het lawaai van de stad ver weg... Helemaal verhit komen we na ongeveer een uurtje bezweet aan. Heerlijk een dagje relaxen!Op de terugweg nog even een pet gehaald op de markt en even bij de UNMILshop geweest en dan is het alweer tegen vijven. Snel opfrissen en daarna op zoek naar een taxi: we gaan met z'n vijvennaar de stad! Heerlijk pizza gegeten bij Palmhotel, erg gezellig. Het restaurant is op de bovenste etage en je hebt vandaar een mooi overzicht over de Broadstreet, de hoofdstraat. Het getoeter en de claxons hoor je op een gegeven moment niet meer...
Op de afgesproken tijd komt de taxi niet opdagen :-(. De security van het hotel verliest ons niet uit het oog en regelt uiteindelijk een andere taxi voor ons. En zelfs als we in de taxi zitten worden we gewaarschuwd: 'Watch your bag. There are a lot of criminals.' Niet dat ik me onveilig voel, maar je moet gewoon alert zijn als het donker is.

Weer terug bij het schip ga ik bijna direct door naar deck 7 om nog wat te drinken. Ik heb wat mensen uitgenodigd en samen met Dominique brownies gemaakt.

Ik ben nog nooit in vijf talen toegezongen: Nederlands, Frans, Zweeds, Engels en Duits! Dat maakt het toch wel bijzonder hier. Al die verschillende mensen uit verschillende landen met verschillende talen. En in de korte tijd dat ik hier zit, heb ik toch veel mensen leren kennen.

Ik heb enorm van deze dag genoten! Nu weer aan het werk, maar eerst even slapen...

zondag 6 april 2008

8 april: Bong Mines

Een vol weekend gehad! Na een weekje rommelende darmen, een dagdienst en twee avonddiensten was ik het weekend vrij. Heerlijk!
Iemand had een auto en een driver geregeld zodat we naar Bong Mines konden gaan. Dit ligt ongeveer 72 km. van Monrovia en zoals de naam al zegt, zijn hier mijnen te vinden.
De reis ernaar toe is al een belevenis op zich: een reis van ongeveer 2 uur, afhankelijk van hoe vaak de trein stopt.
De auto op de trein gereden en na tanken, locomotief wisselen en heen en weer rijden (ik weet echt niet wat ze allemaal nog moesten doen), vertrekken we een dik uur later :-) Samen met een aanhanger zijn wij de enige passagiers... Bij ieder dorpje, gehuchtje of hutje komen de kinderen er joelend en zwaaiend aanrennen, erg grappig zo enthousiast!
Zwaaiende mensen
Mensen op en langs het spoor

Er zijn hier heel veel grondstoffen aanwezig: ijzer, goud en diamanten... Maar door de oorlog is de hele mijnindustrie verwoest en dat is ook goed te zien. Onze driver is Odesius, een dayworker. Hij heeft in Bongmines gewerkt tot de oorlog uitbrak. Hij laat ons zien waar de ijzer werd gedolven, waar het werd verpulverd en uiteindelijk werd verwerkt tot de ijzererts. Wagons vol ijzererts staan klaar om naar de haven te gaan als de oorlog uitbreekt. De wagons staan er nog, nog steeds vol ijzererts, maar overwoekerd met gras...

Overwoekerde wagons met ijzererts
Bewerking tot ijzererts
We hebben bij een prachtig meer gelunchd. De verleiding weerstaan om even het water in te gaan: toch liever geen bilharzia...

Rijdend over het terrein, vertelt Odesius steeds wat over de oorlog. 'Bij deze gate werden de mensen die van de 'verkeerde' stam waren dood geschoten.' Collega's, buren, vrienden die elkaar verraden (maar wat voor keus heb je?); het is moeilijk om mensen weer te vertrouwen. 'Hier zijn de lijken gedumpd.'
Hier dus.....

Dat is iets wat me opvalt: iedere plek die je bezoekt, overal is de oorlog aanwezig. Niet altijd direct, maar altijd wel in de verhalen. Het is uiteindelijk ook nog niet zo lang geleden...

We bezoeken ook het lokale ziekenhuis. Het is vrij groot en schoon; er liggen alleen weinig patienten. En de voorzieningen zijn minder dan in Nederland. De IC heeft een zuurstoftank (het witte kastje) en er staat ook ergens een monitor en ECG-apparaat. Maar dat is het.
De IC
Medicijnen
De ambulance vond ik wel grappig... Even Apeldoorn bellen... Ik heb trouwens al wel een rijdende taxi gezien met drie wielen (en dat was geen driewieler)!Ik kan me goed voorstellen dat we in het dorp door een Duitse engineer worden aangesproken of we een goede vriend van hem kunnen helpen. Ze kunnen hier gewoon niet alles behandelen. Als ik zijn verhaal hoor dan lijkt het meer een intern probleem (niet te verhelpen met een operatie...), maar we zullen kijken of we op het schip iets kunnen doen.
Om 15.00 moeten we weer terug zijn bij de trein, niet dat-ie dan vertrekt. Als de auto erop staat, moeten we een tijdje wachten en worden we weggereden. Dan wordt er op een andere oplegger een truck gereden, daar worden we weer aangekoppeld. Vervolgens komt er nog een auto bij en bananen en kolen...

We zijn pas rond 19.00 weer terug, maar ze hebben gelukkig wat eten voor ons bewaard. Snel gegeten, want de schotse dansavond (Ceilidh) is al begonnen. Ik denk dat we wel met een man of 150 op de dock instructie krijgen over de verschillende dansen. Erg gelachen en daarna heel moe m'n bed in gerold.
Zondag was weer een volle dag: 's ochtends ben ik meegeweest naar een kerkdienst in Cheesmanburg. Een aardig eindje rijden, eerst over de geasfalteerde weg, en daarna over een rode hobbelweg. Een mooie omgeving! In de dienst wordt ook afscheid genomen van een Nederlands stel (ook van Mercy Ships) en daarom is er na de dienst eten voor iedereen! Mijn eerste echte Afrikaanse eten en dat valt tot nu toe gelukkig goed. De vissekop en een ondefinieerbaar stukje vlees hebben we genereus aan een paar kinderen gegeven :-)


Halverwege de middag was ik weer terug, nog heel even uitgerust en toen was het alweer tijd om tafels te dekken voor de gasten. Mirjam had nl. een koor uitgenodigd en geregeld dat ze konden meeeten. Na het eten gaven we een rondleiding over het schip; ze vonden het hier helemaal geweldig (wel koud :-)). Daarna hebben ze opgetreden in de international lounge: enorm, wat kunnen die zingen! Echt heerlijk!

En nu heb ik inmiddels alweer twee dagen gewerkt. Nu op D-ward, waar m.n. de operaties aan het gezicht gebeuren. Ook het eerste Noma-patientje gezien, maar daarover vertel ik nog wel een keer. Het is nu namelijk tijd om te eten.

En Paulien, op de vraag of ik het nog ga vieren: ik ga woensdag naar een dorpje toe en daarna overnacht ik met Dominique bij een Nederlandse vrouw die met een Liberiaan is getrouwd. Zij wonen dichtbij het strand, dus dat komt wel goed. Misschien gaan we donderdag uit eten en waarschijnlijk gaan we 's avonds gezellig wat drinken op deck 7 of op de dock.